درمان غرور و اعتباری بودن مال و مقام

علاج صفت مذموم غرور، این است که بدانیم مال و ثروت و جاه و مقام، امور اعتباری و قراردادی اند که گاهی در دست ما است و گاهی در دست دیگران؛ مثلا کسی که در بانک سرمایه ای دارد، در دفتر اعتبارات رقمی را برای او می نویسند و اگر این مبلغ را نداشته باشد، هیچ رقمی را نمی نویسند. پس چه آن وقت که مبلغی دارد و چه وقتی که ندارد، چیزی از او کم نمی شود و به او چیزی افزوده نمی شود و هر دو، اعتبار محض است.

لباس خوب و باغ و ملک و مقام، اموری خارج از وجود و هستی انسان اند و چیزی به شخصیت حقیقی او اضافه نمی کنند. به خاطر دارم حضرت امام خمینی (ره)، که در گذشته معروف بودند به حاج آقا روح الله، در درس اخلاقشان نکات جالبی را می فرمودند، در مدرسه فیضیه فرمودند: کسی نمی تواند به لباس پشمی بسیار ظریف خود افتخار کند؛ بلکه این افتخار از آن گوسفندی است که این پشم لطیف را داشته است و همچنین افتخار لباس ابریشمی از آن کرم ابریشم است که با لعاب دهان خود را به وجود آورده است و این را هم بنده می افزایم که بعد از مردن کرم ابریشم در وسط پیله، دیگر کسی نمی ماند که به ابریشم افتخار کند.

همه این امور ربطی به ذات انسان ندارند. در روایات معصومان آمده است که انسان باید بیندیشد خودش چه بوده است و مآل و عاقبت او به کجا خواهد انجامید و بداند مال و ثروت گاهی در دست انسان است و گاهی نیست. این حماقت است که کسی به علت داشتن لباس ظریفی که چند متر پارچه بیشتر نیست فخر و مباهات کند، آن هم به چیزی که ربطی به او ندارد.

بله، اگر ما علم و فضیلتی داشته باشیم، که هیچ وقت از ما جدا نیست، این کمال و ارزش است. اگرچه چنین کمالاتی هم اقتضا می کند انسان هیچ گاه افتخار نکند و به دیگران فخر نفروشد و خود را ناچیز و ناقابل بداند؛ زیرا غرور برای افراد کم ظرفیت است و اشخاص کامل و دانا هیچ وقت علم و دانش و فضیلت خود را به رخ دیگران نمی کشند.

منبع : اخلاق ایزدى بیست گفتار اخلاقى -عرفانى، ص 235.