تبیین علل عقب‌ ماندگی مسلمانان از دیدگاه امام خمینی(ره)

امام خمینی(ره) در درس اول ولایت فقیه می‌فرماید: ما از دو ناحیه ضربه خورده‌ایم:

1. از ناحیه‌ی دشمنان بیرونی:
به نظر امام مهم‌ترین جریان بیرونی مخالف مسلمانان، یهودیان می‌باشند که از همان صدر اسلام با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت آشکار و پنهان به مبارزه برخاسته و تا امروز به این رفتار خصمانه را ادامه داده‌اند. این دشمنان خارجی در طی قرن‌های متمادی به مسلمانان ضربه زده‌اند؛

2. از ناحیه داخلی:
امام خمینی(ره) بعضی از اشکالات داخلی را متوجه حوزه‌های علمیه می‌دانست، چرا که حوزه‌ها تنها به احکام عبادی پرداخته و از احکام اجتماعی اسلام غفلت کرده‌اند؛ این در حالی است که عبادیات تنها یک ردصد از احکام اسلام را تشکیل می‌دهد و بقیه مربوط به احکام اجتماعی است؛ پس باید اسلام به طور کامل معرفی شود.

به طور خلاصه می‌توان علل عقب‌ماندگی را بر اساس دو دیدگاه بررسی کرد:

الف) دیدگاه ضد دینی:
از همان دوران قاجار نشانه‌هایی از این رفتار ظهور پیدا کرد. پس از آنها، در حدود 53 سال، اداره‌ی مملکت ایران در دست حکومت‌های ضد دین پهلوی اول و دوم بود و این خاندان با اقدامات ضد دینی، کارنامه‌ی سیاهی از خود به جا گذاشتند.